In 2011 there was this wonderful art review platform Endless Lowlands (2008 - 2012), for which I wrote a few reviews. On of them was on a special project by the Dutch artist duo Van Brummelen / De Haan; The Embed and the Shadow of the Horse, on display at Museum Boijmans van Beuningen Rotterdam. The English version below is a shortened version of a more elaborate Dutch text as it appeared on the platform Endless Lowlands and which is postioned under the English version.
Lonnie van Brummelen and Siebren de Haan touch upon universal image-based issues such as: if two parties are fighting each other, how ambiguously would that translate into the image formation? How is good and evil distinguised visually? And what position should an embedded image maker take? Only a political one, or also a moral?
Van Brummelen & De Haan present historical footage in such a way that the viewer can easily jump from one perspective to the other (and back). In the 16 mm projection Friends, Foes and Hybrids, they are thematizing how in battles 'friends' of one party are disguised as 'foes' of the other party and infiltrate in that 'hybrid’ form in the enemy camp - with all its consequences.
The film diptych 'subi dura a rudibus’ departs from the same duality. It shows recordings of tapestries - in the double projection accompanied by their cartons (= the sketches for the weaver) and represent the conquest of Tunis, in 1535, by Charles V. The Dutch painter Jan Cornelisz Vermeijen traveled with Charles' troops as ‘embed avant la lettre’ and made sketches on the spot of the war between the allied European troops and a compound army of Turks, Arabs and Berbers.
Because for the weaver the back of the carpet is the front, he designs the patterns in mirror image. Because of the interpretation of the weaver there are noteworthy differences between the representations of the patterns and the tapestries. It is impossible to say whether this is an aesthetic choice, a censorship in disguise or just a form of arbitrariness. The title, a Latin palindrome, means: 'I undergo harsh treatments by the uncivilized'. With the mirrored display, the synchronous edit and the reversed, parallel camera work Van Brummelen & De Haan created a symmetrical 'dialogue' in which dichotomies (left vs. right, original vs. copy, friend vs. enemy) seem to be abolished. The confusion is increased by the interchanging of positions after the 'cut'; the carton on the right and the carpet on the left - or the other way around.
-----------
Begin 2011 schreef ik geregeld voor het kunstblog Endless Lowlands (2008 - 2012) toen een publicatie uitkwam ter gelegenheid van de ‘interventie’ (#16) in Boijmans van Beuningen: The Embed and the Shadow of the Horse van het duo Lonnie van Brummelen & Siebren de Haan. Het werk maakt deel uit van de serie 'Interventies", de ene keer met een aan Rotterdam gebonden kunstenaar, de andere keer met kunstenaars die ‘iets doen’ met werken uit de collectie van Boijmans, meestal door die werken in te zetten als entourage voor het voor de gelegenheid gecreëerde kunstwerk.
Die entourage bestaat uit prenten uit de 16e eeuw, waarin ‘De Opstand’ tegen de Spaanse overheerser in De Nederlanden is uitgebeeld, onder meer in Naarden en Mechelen. Ook is er een vitrine met daarin het opengeslagen boek uit 1552 (vrije Nederlandse vertaling:) Zeer kort relaas over de vernietiging van de Indiën van de Spaanse priester Bartolomé de las Casas. Op de rechterpagina een gravure van de Nederlander Theodoor de Bry, die de verschrikkingen van de Spanjaarden op de Indianen heeft uitgebeeld. Deze grafiekwerken, die bol staan van de weerzinwekkende wreedheden, werpen universele beeldvormingskwesties op als: als twee partijen tegen elkaar strijden, hoe vertaalt zich dat in de beeldvorming? In een eenzijdig of meerduidig verband? En in ruimere zin: hoe wordt goed en kwaad onderscheidend gevisualiseerd? In deze presentatie spitsen zij deze vragen toe op de rol van de historische en hedendaagse ‘embedded’ kunstenaar; welke positie moet een beeldmaker innemen? Alleen een politieke, of ook een morele? Dit soort vragen spelen tegen de achtergrond van het gegeven dat de ‘embed’ natuurlijk altijd een handig medium is als wapen in de strijd. Maar dat betekent uiteraard wel dat diens verslaggeving per definitie suspect is.
In ieder geval zijn deze prenten toepasselijk omdat ze in deze tentoonstellingscontext genoemde beeldvormingskwesties op scherp stellen, zoniet problematiseren; vanuit Pan-Europese optiek bezien zouden de Spanjaarden hier te zwart worden gemaakt. Sommige historici wijzen op andere politieke machten, die nog grovere wreedheden tegen (bijvoorbeeld) de Joden hebben begaan in andere delen van Europa en spreken ook van de belangrijke ‘culturele erfenis’ die Spanje aan delen van de wereld zou hebben gebracht. Weliswaar zijn hun wreedheden ongekend (zeker die van de ‘conquistadores’ in Latijs Amerika) maar toch deden deze historici vanaf het begin van de 20ste eeuw deze negatieve beeldvorming af als ‘anti-Hispanisme’ en gaven er het predicaat ‘zwarte legende’ aan mee. Eens temeer maken deze prenten inzichtelijk dat elke vorm van beeldvorming altijd met de nodige scepsis en reserve tegemoetgetreden moet worden.
Wat Van Brummelen & De Haan klaarblijkelijk heeft beziggehouden is hoe beeldvorming rondom militaire interventies uit de oude én recente geschiedenis tot stand komt. Om hier beter zicht op te krijgen maken zij gebruik van het stijlmiddel van de ‘omkering’. Zij weten het historische beeldmateriaal zo te presenteren dat de blikrichting van de kijker gemakkelijk kan overspringen van het ene perspectief naar de andere (en terug). In de 16-mm projectie Friends, foes and hybrids thematiseren Van Brummelen & De Haan aan de hand van recente nieuwsberichten hoe in de strijd tegenwoordig ‘friends’ van de ene partij zich vermommen als ‘foes’ van de andere partij en in die ‘hybride’ gedaante (dus als vijandelijke cel) weten te infiltreren in het vijandelijke kamp – met alle gevolgen van dien. Van Brummelen & De Haan vergroten hier een interessant, maar nogal verontrustend fenomeen uit: gesteld dat in deze wereld vol conflicten alles toch een plaats heeft en dat alle krachten en tegenkrachten min of meer met elkaar in evenwicht zijn, waardoor er een zekere orde, regelmaat en stabiliteit heerst; wat dan als dit volledig wordt ondergraven doordat het één niet meer van het ander te onderscheiden is? Wat als vriend net zozeer voor vijand kan worden aangezien?
Ook het filmtweeluik subi dura a rudibus werkt twee kanten op door van dezelfde dualiteit uit te gaan. Het toont opnames van wandtapijten – in de dubbelprojectie gepaard aan hun cartons (= de schetsen voor de wever) en verbeelden de verovering van Tunis, in 1535, door Karel V (die in de hoedanigheid van keizer van het Heilige Roomse Rijk tegelijk koning van Spanje was). De Nederlandse schilder Jan Cornelisz Vermeijen reisde als ‘embed’ avant la lettre met Karels troepen mee en maakte ter plekke schetsen van de strijd tussen de Europese geallieerde troepen en een samengesteld leger van Turken, Arabieren en Berbers. Omdat voor de wever de achterkant van het tapijt de voorzijde is, ontwierp de schilder de patronen in spiegelbeeld. Door de interpretatie van de wever zijn er noemenswaardige verschillen tussen de voorstellingen op de patronen en de wandtapijten. Het valt niet te zeggen of er sprake is van een esthetische keuze, verkapte censuur of gewoon een vorm van willekeur. In het begeleidende tekstboekje werpen Van Brummelen & De Haan al direct de gedachte op dat de schetsen geen originelen zijn, omdat ze een dienende functie hebben en omdat op het moment van creatie de wandtapijten nog moeten worden gemaakt.
De titel subi dura a rudibus, een Latijnse palindroom, kan net als het filmtweeluik zelf in twee richtingen worden gelezen en betekent zoiets als: ‘Ik onderga ruwe behandelingen door onbeschaafden’. Het blijft gissen wie wie is op de beelden. Door de gespiegelde weergave, de synchrone montage en de omgekeerd parallelle cameravoering onstaat er een symmetrische ‘dialoog’, waarbij de tegengestelde inhoudelijke en formele begrippenparen (links vs rechts, origineel vs kopie, vriend vs vijand) in elkaar ‘faden’ en zo elkaar als het ware opheffen. Het ‘blend-effect’ wordt nog eens vergroot doordat na de ‘cut’ de posities van de voorstellingen met elkaar werden verwisseld; dan weer de carton rechts en het tapijt links, dan weer omgedraaid.
De werken kenmerken zich door die consequente traagheid waarmee Van Brummelen & De Haan wel vaker het oppervlak van stilstaand beeld aftasten. Misschien zijn hun werken wel voorbeeldig voor wat men tegenwoordig heel modieus ‘slow art’ pleegt te noemen. Langzaam inzoomend, uitzoomend, beide beeldvlakken vanuit hun spiegelbeeldigheid gesynchroniseerd naar het raakvlak toe bewegend. Het is voor de kijker een constant shiften van perspectief én standpunt, waarbij de methodische aanpak samenvalt met die van de inhoudelijke intentie.
Het filmtweeluik SUBI DURA A RUDIBUS is ontstaan als bijdrage aan het stadsproject ‘A Cidade Interpretada’ (The City Interpreted) dat plaatsvond in Santiago de Compostela van 1 oktober tot 28 november 2010.
De publicatie Written Material: The Embed and the Shadow of the Horseverscheen ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling in Boijmans. Daarin valt ook meer te vernemen over de apostel Santiago de Compostela, zijn paard en wat zich allemaal voltrekt in zijn schaduw.
Het project was begin 2011 te zien in Museum Boijmans van Beuningen.